Η συναισθηματική υπερφαγία δεν αφορά απλώς την πείνα· αφορά κυρίως τα συναισθήματα που δυσκολεύεσαι να διαχειριστείς. Πολύ συχνά, το φαγητό λειτουργεί ως «γρήγορο ηρεμιστικό» για άγχος, θλίψη ή μοναξιά, αλλά στη συνέχεια ακολουθούν ενοχές και αυτοκριτική. Έτσι δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος που επηρεάζει σώμα και ψυχική υγεία. Αν αναγνωρίζεις τον εαυτό σου σε αυτή την περιγραφή, δεν είσαι μόνος. Επιπλέον, η κατανόηση του μηχανισμού πίσω από τη συναισθηματική υπερφαγία αποτελεί το πρώτο ουσιαστικό βήμα για αλλαγή. Στόχος αυτού του κειμένου είναι να σου προσφέρει σαφή εικόνα του προβλήματος και πρακτικές ιδέες για να ανακτήσεις τον έλεγχο.
Τι είναι η συναισθηματική υπερφαγία;
Η συναισθηματική υπερφαγία εμφανίζεται όταν τρως όχι επειδή πεινάς σωματικά, αλλά επειδή θέλεις να ανακουφίσεις ένα δυσάρεστο συναίσθημα. Αρχικά νιώθεις μια στιγμιαία ανακούφιση, όμως έπειτα προκύπτει βαρύ στομάχι, τύψεις και συχνά ντροπή. Συχνά τα επεισόδια αυτά συμβαίνουν γρήγορα, χωρίς επίγνωση της ποσότητας φαγητού. Παράλληλα, το άτομο δυσκολεύεται να σταματήσει, ακόμη κι όταν χορτάσει. Ωστόσο, δεν πρόκειται για έλλειψη χαρακτήρα, αλλά για έναν μαθημένο τρόπο ρύθμισης συναισθημάτων, ο οποίος ενισχύεται με τον χρόνο.
Συναισθηματική υπερφαγία και εγκέφαλος – πώς λειτουργεί
Ο εγκέφαλος «μαθαίνει» ότι το φαγητό φέρνει προσωρινή ηρεμία και, συνεπώς, αρχίζει να το ζητά κάθε φορά που αυξάνεται το στρες. Έτσι δημιουργείται μια μορφή εξάρτησης από την αίσθηση ευχαρίστησης που προσφέρουν τα γλυκά ή τα πολύ λιπαρά τρόφιμα. Καθώς τα τρόφιμα αυτά ενεργοποιούν τα κέντρα ανταμοιβής, ο οργανισμός εκκρίνει ντοπαμίνη και σεροτονίνη. Επομένως νιώθεις καλύτερα, αλλά μόνο για λίγο. Έπειτα η διάθεση πέφτει ξανά και ο εγκέφαλος αναζητά πάλι φαγητό. Μπορείς να μάθεις περισσότερα για τη συναισθηματική υπερφαγία από έγκυρες επιστημονικές πηγές και επαγγελματίες υγείας.
Ποια συναισθήματα κρύβονται από πίσω;
Συνήθως, πίσω από τη συναισθηματική υπερφαγία βρίσκονται:
- άγχος για την εργασία ή τα οικονομικά
- μοναξιά και αίσθημα απόρριψης
- ανία και έλλειψη νοήματος στην καθημερινότητα
- τελειομανία και έντονη αυτοκριτική
Επίσης, παλιές εμπειρίες κριτικής για το σώμα ή το βάρος ενισχύουν τον φαύλο κύκλο, διότι αυξάνουν την ντροπή και μειώνουν την αυτοεκτίμηση.
Πρακτικά βήματα για να περιορίσεις τη συναισθηματική υπερφαγία
Αρχικά, προσπάθησε να διακρίνεις αν πεινάς σωματικά ή συναισθηματικά. Η σωματική πείνα έρχεται σταδιακά και ικανοποιείται με διάφορες τροφές. Αντίθετα, η συναισθηματική πείνα εμφανίζεται απότομα, ζητά «κάτι συγκεκριμένο» και συχνά συνοδεύεται από ανυπομονησία. Έπειτα, μπορείς να δοκιμάσεις μικρές, εφαρμόσιμες πρακτικές:
-
- Καθυστέρηση 10 λεπτών
Αφού εμφανιστεί η έντονη επιθυμία για φαγητό, περίμενε δέκα λεπτά. Εν τω μεταξύ, περπάτησε λίγο, πιες νερό ή γράψε τι νιώθεις.
-
- Ημερολόγιο φαγητού και συναισθημάτων
Κατέγραψε τι έφαγες, πότε και πώς ένιωθες πριν και μετά. Έτσι εντοπίζεις μοτίβα που πυροδοτούν τη συναισθηματική υπερφαγία.
-
- Εναλλακτικοί τρόποι εκτόνωσης
Δοκίμασε αναπνοές, σύντομη άσκηση, ένα ντους ή τηλεφώνημα σε φίλο. Συνεπώς, ο εγκέφαλος μαθαίνει νέες στρατηγικές διαχείρισης έντασης.
-
- Οργάνωση γευμάτων
Όταν έχεις προγραμματισμένα, ισορροπημένα γεύματα, μειώνεις τα απότομα σκαμπανεβάσματα σακχάρου και, άρα, τις κρίσεις έντονης πείνας.
-
- Ευγενής στάση απέναντι στον εαυτό σου
Αν συμβεί ένα επεισόδιο υπερφαγίας, απόφυγε τον σκληρό αυτοέλεγχο. Αντιθέτως, αντιμετώπισέ το ως πληροφορία για να βελτιωθείς την επόμενη φορά.
Πότε χρειάζεται επαγγελματική βοήθεια;
Αν η συναισθηματική υπερφαγία επηρεάζει το βάρος, την υγεία ή τις σχέσεις σου, είναι χρήσιμο να ζητήσεις υποστήριξη. Ένας ψυχολόγος ή διαιτολόγος με εξειδίκευση στις διατροφικές διαταραχές μπορεί να σε βοηθήσει να δουλέψεις βαθύτερα αίτια και πεποιθήσεις. Επιπλέον, η ομαδική θεραπεία ή τα προγράμματα διατροφικής εκπαίδευσης προσφέρουν αίσθηση κατανόησης και μειώνουν την απομόνωση. Τέλος, όσο νωρίτερα ζητήσεις βοήθεια, τόσο πιο εύκολα αντιστρέφεται ο φαύλος κύκλος.
Συμπέρασμα: από τον αυτοέλεγχο στην αυτοφροντίδα
Η συναισθηματική υπερφαγία δεν λύνεται με σκληρές δίαιτες ή τιμωρία. Αντιθέτως, υποχωρεί σταδιακά όταν συνδέεσαι πιο ουσιαστικά με το σώμα και τα συναισθήματά σου. Ξεκίνα με ένα μόνο μικρό βήμα από τα παραπάνω και παρατήρησε την αλλαγή. Αν θεωρείς ότι το κείμενο σε βοήθησε, μοιράσου το με ανθρώπους που ίσως παλεύουν με το ίδιο ζήτημα.
Προτεινόμενα Άρθρα
Φόρτωση προτάσεων...
