της Κλεοπάτρα Ζουμπουρλή, μοριακής βιολόγου, medlabnews.gr iatrikanea
Άμεσα συνδεδεμένο με την καλοκαιρινή διατροφή, το σταφύλι αποτελεί ένα από τα αγαπημένα φρούτα των Ελλήνων, τόσο λόγω της δροσιστικής και ιδιαίτερης γεύσης του, όσο και λόγω της υψηλής θρεπτικής του αξίας.
Το σταφύλι είναι ο καρπός του αμπελιού. Το αμπέλι αλλιώς ονομάζεται και κλήμα (Vitis Vinifera), είναι αναρριχητικό φυτό και προϊόντα του ο μούστος, το κρασί, το ξίδι και οι σταφίδες, ενώ μπορεί να γίνει και γλυκό του κουταλιού. Είναι γνωστό ως καρπός από την αρχαιότητα και αναφέρεται για πρώτη φορά στη Βίβλο.
Για το σταφύλι, υπάρχουν αναφορές από τα έπη του Ομήρου και δεν είναι τυχαίο ότι κατείχε δεσπόζουσα θέση στα συμπόσια των αρχαίων. Στην αρχαία ελληνική μυθολογία αναφέρονται τρία πρόσωπα με το όνομα Στάφυλος. Η επικρατέστερη σχετικά με το όνομα των σταφυλιών αναφέρεται στον Στάφυλο, που ήταν βοσκός του βασιλιά Οινέα. Κάθε σούρουπο, όταν οδηγούσε τα κοπάδια πίσω στο υποστατικό του αφεντικού του, πρόσεξε ότι μια γίδα καθυστερούσε, ενώ συγχρόνως έκανε τρέλες. Την παρακολούθησε μια μέρα και είδε ότι το ζώο έτρωγε κάποιους καρπούς που ο ίδιος δεν είχε ξαναδεί. Ο Στάφυλος διηγήθηκε το περιστατικό στον Οινέα και αυτός του υπέδειξε να στύψει τους καρπούς αυτούς και να πάρει τον χυμό τους. Παρασκεύασε έτσι ένα ποτό που ονομάσθηκε οίνος (κρασί) από το όνομα του βασιλιά, ενώ οι καρποί αυτοί ονομάσθηκαν σταφύλια (σταφυλαί) από το όνομα του Σταφύλου.
Η καλλιέργεια της αμπέλου γινόταν στην περιοχή του Τίγρη και του Ευφράτη. Οι Ρωμαίοι, ήταν λάτρεις του κρασιού καθώς επίσης και εξαίρετοι αγρότες. Η καλλιέργεια της αμπέλου, η κατανάλωση σταφυλιών και η παραγωγή κρασιού είχε εξαπλωθεί σε όλη την αυτοκρατορία. Σε πολλές απεικονίσεις συμποσίων της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, βλέπουμε μεγάλα τσαμπιά με ζουμερά φρέσκα σταφύλια. Το σταφύλι, αποτελεί ξεχωριστό στοιχείο και στην εκκλησιαστική μας παράδοση.
Μας απασχολεί μέχρι και σήμερα λόγω των πολύτιμων συστατικών που περιέχει και μια πληθώρα μελετών που αναγνωρίζουν τις ευεργετικές ιδιότητες για τον ανθρώπινο οργανισμό.
Οι κύριες ποικιλίες σταφυλιού είναι : η Ευρωπαϊκή (Vitis vinifera), οι Βορειο – αμερικάνικες (Vitis labrusca και Vitis rotunndifolia ) και ορισμένες Γαλλικές παραλλαγές
Υπάρχουν διάφορες ποικιλίες στην Ελλάδα. Γενικότερα διαχωρίζονται με βάση το χρώμα του, λευκό, κόκκινο και μαύρο
Το σταφύλι αποτελεί μια πλήρη τροφή ισοδύναμη με το μητρικό γάλα, αλλά βέβαια μόνο για την περίοδο που ωριμάζει.
Τα 100 γρ. σταφυλιού αποδίδουν 60 kcal. Είναι φρούτο πλούσιο σε βιταμίνες Α, Β και C ενώ από μεταλλικά στοιχεία περιέχει ασβέστιο, φώσφορο, κάλιο και σίδηρο.
Συγκεκριμένα το σταφύλι είναι πλούσιο σε βιταμίνη Α, βιταμίνη C, καθώς και σε βιταμίνες του συμπλέγματος Β και συγχρόνως είναι πλούσιο σε μεταλλικά στοιχεία όπως ασβέστιο (Ca), φώσφορο (P), κάλιο (Κ), και σίδηρο (Fe). Το αξιοσημείωτο είναι ότι από τα 16 στοιχεία που είναι απαραίτητα στον ανθρώπινο οργανισμό, τα 12 πιο βασικά περιέχονται στα σταφύλια (κάλιο, ασβέστιο, σίδηρο, φώσφορο, μαγνήσιο, νάτριο κ.α.). Επίσης το σταφύλι λόγω του καλίου που περιέχει σε μεγάλες ποσότητες αυξάνει τη διούρηση και καταπολεμά την κατακράτηση των υγρών.
Επιπρόσθετα, υπάρχουν επιστημονικά δεδομένα που αναδεικνύουν την προστατευτική δράση του σταφυλιού και των παραγωγών του ενάντια σε ορισμένες μορφές καρκίνου, λόγω των αντιοξειδωτικών ουσιών της ομάδας των φλαβονοειδών που περιέχουν και φαίνεται να συντελούν στη πρόληψη ορισμένων μορφών καρκίνου (του στήθους, του παχέος εντέρου, του δέρματος, του ήπατος). Μάλιστα έχει βρεθεί ότι τα λιπαρά οξέα που περιέχονται στο κουκούτσι του σταφυλιού, μειώνουν τη χοληστερίνη και βοηθούν στην πρόληψη καρδιοαγγειακών παθήσεων.
Οι ανθοκυανίνες, οι πολυφαινόλες και η κουερσιτίνη που περιέχονται στο σταφύλι, λόγω των αντιοξειδωτικών ιδιοτήτων τους, εμποδίζουν τη δημιουργία και τη δράση των ελεύθερων ριζών, ενισχύουν τα τοιχώματα των αγγείων, μειώνουν τις φλεγμονές και ασκούν αντιγηραντική, αντικαρκινική και καρδιοπροστατευτική δράση.
Επίσης, περιέχει φλαβονοειδή τα οποία βελτιώνουν την υγεία του καρδιαγγειακού συστήματος, ενισχύουν την πνευματική διαύγεια και επιταχύνουν τη θεραπεία διαφόρων λοιμώξεων.
Το σταφύλι αποτελεί καλή πηγή φυτικών ινών που συντελούν στη καλή λειτουργία του εντέρου και μπορεί να βοηθήσει σε καταστάσεις δυσπεψίας, δυσκοιλιότητας και αιμορροΐδων.
Επίσης, το σταφύλι κατέχει ξεχωριστή θέση και στην κοσμετολογία, οι αντιοξειδωτικές πολυφαινόλες του προστατεύουν το κολλαγόνο και την ελαστίνη των ιστών, βοηθώντας στη διατήρηση της νεότητας και κατατάσσοντας το σταφύλι ανάμεσα στα πιο αποτελεσματικά συστατικά ενάντια στη γήρανση.
Παράλληλα, λόγω των αποτοξινωτικών του ιδιοτήτων δίνει λάμψη στο δέρμα και βοηθάει στην καταπολέμηση της κυτταρίτιδας. Στην σύγχρονη κοσμετολογία, εκτός από τα πολύτιμα συστατικά του, χρησιμοποιούνται και τα έλαια του κουκουτσιού του ως έλαια βάσης, λόγω της υψηλής πτητικότητας τους.
Το σταφύλι μειώνει τα σημάδια της κυτταρίτιδας. Μεγάλο ποσοστό της ενοχλητικής κυτταρίτιδας οφείλεται σε κατακράτηση υγρών. Το σταφύλι θα εντοπίσει τα σημεία της κατακράτησης και θα αποβάλει υγρά και άλατα λειαίνοντας τα “προβληματικά” σημεία.
Οι σπόροι του σταφυλιού είναι πολύτιμοι γιατί περιέχουν σημαντικά λιπαρά οξέα και βιταμίνη Ε, τα οποία προστατεύουν το δέρμα, τα αιμοφόρα αγγεία και τα νευρικά κύτταρα από τις επιθέσεις των ελεύθερων ριζών.
Η φλούδα του σταφυλιού περιέχει το πολύτιμο φυτικό συστατικό ρεσβερατρόλη. Η ρεσβερατρόλη παρουσιάζει αντιγηραντική και αντιφλεγμονώδη δράση, προλαμβάνει τον καρκίνο, ελέγχει το σάκχαρο του αίματος και μειώνει την αρτηριακή πίεση και τη χοληστερόλη. Η ένωση αυτή, έδειξε κάποια καρδιοπροστατευτική δράση in vitro, καθώς και ιδιότητες αντιαιμοπεταλικές και αντιοξειδωτικές. Πιθανόν λοιπόν, η προληπτική αντικαρκινική δράση που φαίνεται να εμφανίζουν τα σταφύλια να οφείλεται ως ένα βαθμό στην ρεσβερατρόλη (έχει εξεταστεί ο πιθανός προληπτικός ρόλος της ρεσβερατρόλης έναντι διαφόρων μορφών καρκίνου όπως είναι καρκίνος προστάτη και παχέος εντέρου). Απαιτούνται οπωσδήποτε, περισσότερες οι μελέτες για τον καθορισμό της βιοδιαθεσιμότητας της ρεσβερατρόλης των τροφίμων, αλλά για πιο ακριβή καθορισμό της δράσης της και των επιδράσεών της στον ανθρώπινο οργανισμό.
Ο ρόλος της ρεσβερατρόλης σε χρόνια εκφυλιστικά νοσήματα έχει κινήσει το ενδιαφέρον πολλών ερευνητών ενώ εξετάζεται επίσης ο ρόλος της σε λοιμώξεις που οφείλονται σε ιούς ή σε μύκητες. Αναφέρεται επίσης, ότι η ρεσβερατρόλη συμβάλλει στην μείωση του κινδύνου εγκεφαλικού, παρεμβαίνοντας και μεταβάλλοντας τον μοριακό μηχανισμό στα αιμοφόρα αγγεία. Αυτό γίνεται πρώτον: γιατί μειώνει της δυνατότητας βλάβης των αιμοφόρων αγγείων μέσω μείωσης της δραστικότητας της αγγειοτασίνης (συστημική ορμόνη που προκαλεί συστολή των αιμοφόρων αγγείων, η οποία διαφορετικά, θα μπορούσε να αυξήσει την πίεση του αίματος) και δεύτερον: γιατί βοηθάει στην αυξημένη παραγωγή του αγγειοδιασταλτικού νιτρικού οξείδιου (μια ευεργετική ένωση που προκαλεί χαλάρωση των αιμοφόρων αγγείων).
Τέλος, το σταφύλι ενισχύει τα επίπεδα των οιστρογόνων, αυξάνει την απορρόφηση του ψευδαργύρου και παρουσιάζει αντιαλλεργική δράση καθώς αρκετοί είναι οι πάσχοντες από αλλεργίες που αναφέρουν σημαντική ανακούφιση από τη χρήση εκχυλίσματος σταφυλιού.
Τα σταφύλια ανακουφίζουν από τους πόνους στα γόνατα
Οι πόνοι στα γόνατα είναι ένα πρόβλημα που ταλαιπωρεί ένα μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού. Σε πολλές περιπτώσεις οφείλεται στην παρουσία οστεοαρθρίτιδας, μιας κατάστασης που χαρακτηρίζεται από φθορά των χόνδρων μεταξύ των αρθρώσεων.
Εμφανίζεται συνήθως σε άτομα άνω των 45 ετών, ενώ οι γυναίκες είναι πιο πιθανό να εμφανίσουν οστεοαρθρίτιδα σε σχέση με τους άνδρες.
Διατροφικά στοιχεία έχουν κατά καιρούς με την αντιμετώπιση της. Μια νέα έρευνα που παρουσιάστηκε στο ετήσιο συνέδριο Πειραματικής Βιολογίας στο Σαν Ντιέγκο της Καλιφόρνια, έρχεται να συσχετίσει την τακτική κατανάλωση σταφυλιών με ανακούφιση από τον πόνο της οστεοαρθρίτιδας του γόνατος και βελτίωση της ελαστικότητας των αρθρώσεων.
Τα αποτελέσματα της μελέτης έδειξαν ότι τόσο οι άνδρες όσο και οι γυναίκες που κατανάλωναν καθημερινά μια «δίαιτα σταφυλιών», είχαν σημαντική μείωση του πόνου. Η ευεργετική αυτή επίδραση ήταν πιο έντονη στις γυναίκες.
Οι ερευνητές αποδίδουν την προστατευτική αυτή δράση στις πολυφαινόλες των σταφυλιών, οι οποίες φαίνεται να μειώνουν δείκτες φλεγμονής και να προστατεύουν τα κύτταρα των χόνδρων. Ωστόσο, όπως οι ερευνητές επισημαίνουν, απαιτείται περαιτέρω διερεύνηση για να εντοπιστεί ο ακριβής μηχανισμός δράσης και να επιβεβαιωθεί η προστατευτική δράση των σταφυλιών έναντι του πόνου της οστεοαρθρίτιδας του γόνατος.
Οι κυριότερες βιταμίνες και τα σημαντικότερα μέταλλα του σταφυλιού
Τα σταφύλια περιέχουν πολλά χρήσιμα μέταλλα όπως μαγγάνιο, χαλκό, σίδηρο, κάλιο, φώσφορο και πολύτιμες βιταμίνες όπως Θειαμίνη (Βιτ Β1), ριβοφλαβίνη (Βιτ Β2) , πυριδοξίνη (Βιτ Β6), Βιταμίνη C, Βιταμίνη Α και Βιταμίνη Κ
|
Μέση διατροφική ανάλυση 100g σταφυλιού
|
||
|
Θρεπτικό συστατικό
|
Τιμή
|
% της ΣΗΠ*
|
|
Ενέργεια
|
69 Kcal
|
3.5%
|
|
Υδατάνθρακες
|
18 g
|
14%
|
|
Πρωτεΐνες
|
0.72 g
|
1%
|
|
Ολικά λιπαρά
|
0.16 g
|
0.5%
|
|
Διαιτητικές ίνες
|
0.9 g
|
2%
|
|
Βιταμίνες
|
||
|
Φυλλικό οξύ
|
2 µg
|
0.5%
|
|
Νιασίνη
|
0.188 mg
|
1%
|
|
Παντοθενικό οξύ
|
0.050 mg
|
1%
|
|
Πυριδοξίνη
|
0.086 mg
|
7.5%
|
|
Ριβοφλαβίνη
|
0.070 mg
|
5%
|
|
Θειαμίνη
|
0.069 mg
|
6%
|
|
Βιταμίνη A
|
66 IU
|
3%
|
|
Βιταμίνη C
|
10.8 mg
|
18%
|
|
Βιταμίνη E
|
0.19 mg
|
1%
|
|
Βιταμίνη K
|
14.6 µg
|
12%
|
|
Ηλεκτρολύτες
|
||
|
Νάτριο
|
0%
|
1 mg
|
|
Κάλιο
|
191 mg
|
4%
|
|
Μέταλλα
|
||
|
Ασβέστιο
|
10 mg
|
1%
|
|
Χαλκός
|
0.127 mg
|
14%
|
|
Σίδηρος
|
0.36 mg
|
4.5%
|
|
Μαγνήσιο
|
7 mg
|
2%
|
|
Μαγγάνιο
|
0.071 mg
|
3%
|
|
Ψευδάργυρος
|
0.07 mg
|
0.5%
|
|
Φυτοχημικά
|
||
|
α-Καροτένιο
|
1 µg
|
—
|
|
ß-καροτένιο
|
39 µg
|
—
|
|
Λουτεΐνη-ζεαξανθίνη
|
72 µg
|
—
|
* ΣΗΠ: ΣυνιστώμενηΗμερήσιαΠρόσληψη
Πηγή : USDA National Nutrient data base
Παχαίνουν τα σταφύλια;
Δίνουν 65-80 θερμίδες / 100 γρ, 16.1 γρυδατάνθρακεςκαι 79.3 γρνερό, με 0.9 γρφυτικέςίνες. Είναιέναφρούτο μεωραίαγεύσηκαιφανατικούςοπαδούς. Θέλειόμωςιδιαίτερηπροσοχήηποσότηταπουκαταναλώνουμε, αφούέναισοδύναμοφρούτουγιατοσταφύλιείναι μόλιςοι 12 ρόγεςκαιόχιέναολόλήροτσαμπί. 1 μεσαίο τσαμπί σταφύλια (40-50 ρόγες) έχει περίπου 150 θερμίδες όσο 2 μεγάλα άλλα φρούτα δηλαδή, Η φυσική γλυκύτητα του σταφυλιού οφείλεται στα φυσικά του σάκχαρα, την φρουκτόζη και όχι στην ζάχαρη, την σουκρόζη όπως την εννοούμε συνήθως. Το σταφύλι είναι φρούτο που τρώγεται ώριμο, συνεπώς τα φυσικά του σάκχαρα είναι παραωριμασμένα, όταν είναι πια βρώσιμο. Αυτή η γλυκιά του γεύση είναι που μας μπερδεύει και έχουμε την αίσθηση ότι επειδή είναι γλυκό είναι και παχυντικό.
Θα πρέπει να γίνει σαφές πως, όπως κια όλα τα άλλα καλοκαιρινά φρούτα, μπορεί να επηρεάσουν το σωματικό βάρος μας μόνο αν τα υπερκαταναλώσουμε. Έτσι, αν σε ένα διαιτολόγιο μέσης περιεκτικότητας σε θερμίδες συστήνουμε 3-4 ισοδύναμα φρούτα θα πρέπει να θυμόμαστε ότι 1 ισοδύναμο σταφυλιού=12 ρόγες
Συνιστάται το σταφύλι να καταναλώνεται με τη φλούδα και τα κουκούτσια για να προσλαμβάνονται όλα τα θρεπτικά συστατικά του αλλά μπορεί κάλλιστα να συνοδευτεί με τυρί όπως φέτα και γραβιέρα ή ακόμα και να μαγειρεύεται μαζί με κρεατικά.
Επιλέξτε σταφύλια που έχουν ρώγες σφιχτές , αλλά ώριμες. (δεν θα ωριμάσουν περαιτέρω μετά). Το στέλεχος θα πρέπει να είναι σκληρό και σταθερό, χωρίς ίχνη μούχλας. Μην επιλέγετε τα υπερώριμα σταφύλια, γιατί οι πολυφαινόλες βρίσκονται σε μεγαλύτερες ποσότητες όταν το σταφύλι δεν έχει ωριμάσει πολύ. Για να δείτε πόσο ώριμο είναι, σηκώστε ένα τσαμπί και τινάξτε το ελαφρά. Οι ρώγες πρέπει να παραμένουν πάνω του. Αν πέφτουν, σημαίνει ότι είναι μαραμένες και το σταφύλι δεν είναι φρέσκο ή είναι πολύ ώριμο.
Συντηρούνται για λίγες ημέρες σε κεντρικό ράφι. Είναι καλό να αφαιρέσετε την υγρασία των σταφυλιών με απορροφητικό χαρτί και μετά να τα τοποθετήστε σε περφορέ σακούλα.
Συντήρηση στον καταψύκτη
Τοποθετήστε ολόκληρα φρούτα, σε ένα πιάτο. Όταν παγώσουν, κλείστε τα καλά σε μια σακούλα ειδική για καταψύκτη.
