Ο κανόνας 80/20 υπόσχεται να βάλει τάξη στο χάος της καθημερινότητάς σου με μια απλή ιδέα. Υποτίθεται ότι το 20% των προσπαθειών σου φέρνει το 80% των αποτελεσμάτων. Ακούγεται μαγικό, σχεδόν ύποπτα εύκολο, ειδικά όταν έχεις στο μυαλό σου στοίβες ρούχων και 47 αδιάβαστα emails. Σε αυτό το κείμενο θα κάνουμε μια ειλικρινή, χιουμοριστική αλλά αναλυτική κριτική στον κανόνα 80/20. Θα δούμε πού βοηθά πραγματικά, πού απλώς κάνει φιγούρα στο Instagram και πώς μπορείς να τον χρησιμοποιήσεις χωρίς να καταλήξεις με άλλο ένα «σύστημα ζωής» που εγκατέλειψες την τρίτη μέρα. Αν έχεις σκεφτεί ποτέ «δουλεύω συνέχεια και πάλι δεν προλαβαίνω τίποτα», τότε αυτό το θέμα σε αφορά άμεσα. Ειδικά αν έχεις αδυναμία σε life hacks που υπόσχονται πολλά με ελάχιστο κόπο.
Τι είναι στην πράξη ο κανόνας 80/20;
Ο κανόνας 80/20, γνωστός και ως αρχή Pareto, λέει ότι λίγα πράγματα έχουν τεράστια επίδραση και τα πολλά υπόλοιπα απλώς τρώνε χρόνο και ενέργεια. Για παράδειγμα, λίγοι πελάτες φέρνουν το μεγαλύτερο μέρος των εσόδων, λίγες συνήθειες επηρεάζουν πολύ την υγεία σου. Στην καθημερινότητα, ο κανόνας 80/20 μεταφράζεται κάπως έτσι: διάλεξε το 20% των δραστηριοτήτων που πραγματικά μετράνε και δώσε εκεί την προσοχή σου. Τα υπόλοιπα; Ή τα απλοποιείς, ή τα κουρεύεις αλύπητα. Θεωρητικά τουλάχιστον. Αν θέλεις πιο θεωρητική ανάλυση, μπορείς πάντα να ψάξεις τον κανόνας 80/20 και σε ακαδημαϊκές πηγές. Ωστόσο, εδώ θα μείνουμε στη ζουμερή, πρακτική πλευρά: τι κάνει στην πραγματική, ελληνική καθημερινότητα με λογαριασμούς, δουλειά, οικογένεια και τρία διαφορετικά Viber group της τάξης.
Τα μεγάλα πλεονεκτήματα του κανόνα 80/20
1. Ο κανόνας 80/20 ως turbo για την παραγωγικότητα
Αρχικά, ο κανόνας 80/20 σε αναγκάζει να ρωτήσεις: «Ποια είναι τα λίγα πράγματα που, αν τα κάνω, όλα τα άλλα γίνονται πιο εύκολα;» Αυτή η ερώτηση από μόνη της σώζει χρόνο. Σου κόβει την ψευδαίσθηση ότι όλα είναι «επείγοντα» και σε σπρώχνει να ξεχωρίσεις τα πραγματικά σημαντικά. Για παράδειγμα, αντί να απαντήσεις σε κάθε email, μπορείς να εντοπίσεις 2-3 επαφές που επηρεάζουν άμεσα τη δουλειά σου. Επίσης, αντί να καθαρίζεις όλο το σπίτι τέλεια, μπορείς να εστιάσεις στους χώρους που χρησιμοποιείς περισσότερο. Συνεπώς, μικρές στρατηγικές κινήσεις φέρνουν μεγαλύτερο κέρδος από ατέλειωτο τρέξιμο.
2. Λιγότερο άγχος, περισσότερη αίσθηση ελέγχου
Όταν εφαρμόζεις τον κανόνα 80/20, νιώθεις λιγότερο έρμαιο της λίστας υποχρεώσεων. Ξαφνικά δεν «πρέπει» να τα κάνεις όλα, αλλά να κάνεις τα σωστά. Αυτό από μόνο του μειώνει το γνωστό σφίξιμο στο στομάχι. Επιπλέον, επειδή βλέπεις αποτελέσματα πιο γρήγορα, ενισχύεται και το αίσθημα ικανότητας. Κάνεις λιγότερα, αλλά αυτά αποδίδουν. Άρα ο εγκέφαλος λέει «ωραία, ίσως δεν είμαι τόσο χάλια τελικά». Και αυτό λειτουργεί ψυχολογικά ενθαρρυντικά, ειδικά σε περιόδους πίεσης.
3. Καλύτερες αποφάσεις με λιγότερο μπλέξιμο
Ο κανόνας 80/20 βοηθά να ξεμπερδέψεις μεφαλάκια από επιλογές. Καθώς σε ωθεί να ρωτάς συνεχώς «τι έχει τη μεγαλύτερη επίδραση;», μειώνει τη γνωστή παράλυση ανάλυσης. Δεν ψάχνεις πια την τέλεια λύση, αλλά τη σημαντικότερη. Για παράδειγμα, αν προσπαθείς να βελτιώσεις την υγεία σου, αντί να πανικοβάλλεσαι με δεκάδες συμβουλές, εστιάζεις σε δύο πυλώνες: ύπνο και κίνηση. Επομένως, παίρνεις αποφάσεις πιο γρήγορα και με πιο καθαρό κριτήριο, χωρίς να χάνεσαι σε λεπτομέρειες που δύσκολα αλλάζουν τη συνολική εικόνα.
Τα σκοτεινά σημεία του κανόνα 80/20
1. Ο κανόνας 80/20 συχνά απλοποιεί υπερβολικά την πραγματικότητα
Παρόλο που ο κανόνας 80/20 ακούγεται σοφός, η ζωή δεν έρχεται πάντα σε τόσο όμορφες αναλογίες. Μερικές φορές χρειάζεται 100% προσπάθεια για ένα αποτέλεσμα που φαίνεται μόνο 10%. Ειδικά σε σχέσεις, γονεϊκό ρόλο ή μάθηση, τα νούμερα δεν υπακούουν τόσο πειθαρχημένα. Επιπλέον, υπάρχει κίνδυνος να απορρίπτεις δραστηριότητες που δεν αποδίδουν «άμεσα 80%» αλλά έχουν μακροπρόθεσμη αξία. Για παράδειγμα, το να παίξεις με το παιδί σου ή να πιείς έναν χαλαρό καφέ με φίλο δεν φαίνεται «παραγωγικό». Ωστόσο, στηρίζει την ψυχική σου αντοχή σε βάθος χρόνου.
2. Μπορεί να δικαιολογήσει τεμπελιά με… επιστημονικό ύφος
Εδώ έρχεται το χιουμοριστικά επικίνδυνο σημείο. Είναι εύκολο να πεις «ε, δεν θα κάνω λεπτομέρειες, εφαρμόζω τον κανόνα 80/20». Κάπως έτσι καταλήγεις με μισοτελειωμένες δουλειές, πρόχειρα projects και μια ντουλάπα που σε κοιτάει με μίσος. Ο κανόνας 80/20 δεν σημαίνει «κάνω τα μίνιμουμ και όλα μαγικά λειτουργούν». Σημαίνει ότι δίνω προτεραιότητα στα κρίσιμα. Παρόλα αυτά, το 20% προσπάθεια πρέπει να είναι ποιοτική. Αν βαφτίσεις την προχειρότητα «στρατηγική», απλώς κοροϊδεύεις τον εαυτό σου με ωραία ορολογία.
3. Κίνδυνος για επιπλέον άγχος και ενοχές
Παράδοξα, ο κανόνας 80/20 μπορεί να αυξήσει το άγχος. Πώς; Αρχίζεις να νιώθεις ότι κάθε λεπτό πρέπει να πιάνει 80% απόδοση. Αν χαζεύεις λίγο στο κινητό, σκέφτεσαι «ωχ, τώρα είμαι στο άχρηστο 80%;». Έτσι όμως φορτώνεις τη μέρα με ακόμη περισσότερη αυτοκριτική. Επίσης, αν δεν βρίσκεις εύκολα «ποιο είναι το 20%», μπορεί να νιώσεις αποτυχημένος. Δεδομένου ότι πολλοί ζούμε ήδη με την αίσθηση πως τρέχουμε χωρίς να φτάνουμε, άλλη μία θεωρία που φαίνεται να «δουλεύει σε όλους εκτός από εμάς» δεν βοηθά ιδιαίτερα την αυτοεκτίμηση.
Πόσο ρεαλιστικός είναι ο κανόνας 80/20 στην ελληνική καθημερινότητα;
Στην ελληνική πραγματικότητα, ο κανόνας 80/20 βρίσκει και σύμμαχους και εχθρούς. Από τη μία, έχουμε χάος: γραφειοκρατία, απρόβλεπτες δουλειές, ξαφνικά «να πεταχτείς λίγο μέχρι…». Από την άλλη, ακριβώς επειδή όλα αλλάζουν τελευταία στιγμή, το να ξέρεις ποιο 20% μετράει σε κρατάει πιο σταθερό. Για παράδειγμα, στη δουλειά μπορείς να εντοπίσεις 2-3 βασικά projects που επηρεάζουν άμεσα την πορεία σου. Στο σπίτι, μπορείς να αποφασίσεις ότι προτεραιότητα έχει ο ύπνος των παιδιών και ένα στοιχειωδώς τακτοποιημένο σαλόνι. Τα υπόλοιπα μπαίνουν σε δεύτερη μοίρα. Έτσι μειώνεις τσακωμούς και εσωτερική γκρίνια. Ωστόσο, ο κανόνας 80/20 συγκρούεται λίγο με την ελληνική κουλτούρα του «να τα κάνουμε όλα και καλά» και του «μην αφήσεις τίποτα μισό, τι θα πει ο κόσμος». Χρειάζεται, λοιπόν, και λίγη δόση θάρρους για να πεις «όχι, αυτό δεν είναι προτεραιότητα, έστω κι αν φαίνεται σημαντικό προς τα έξω».
Πώς να χρησιμοποιήσεις τον κανόνα 80/20 χωρίς να τρελαθείς
Δεν χρειάζεται να μετατρέψεις όλη τη ζωή σου σε excel για να εφαρμόσεις τον κανόνα 80/20. Αρκεί να τον χρησιμοποιήσεις ως φακό, όχι ως μαστίγιο.
Μικρή πρακτική δοκιμή 7 ημερών
Αρχικά, διάλεξε έναν μόνο τομέα: δουλειά, σπίτι ή προσωπική ανάπτυξη. Στη συνέχεια, γράψε όλες τις σχετικές δραστηριότητες σε μια λίστα. Έπειτα, κύκλωσε 2-3 που, αν τις κάνεις καλά, θα κάνουν τη μεγαλύτερη διαφορά. Για 7 μέρες, δώσε προτεραιότητα σε αυτές, πριν ασχοληθείς με οτιδήποτε άλλο. Στο τέλος, αξιολόγησε: ένιωσες περισσότερη ηρεμία ή απλώς στρες; Βγήκαν καλύτερα αποτελέσματα ή όχι; Αυτή η μικρή «δοκιμαστική περίοδος» σε βοηθά να δεις αν ο κανόνας 80/20 κουμπώνει στον δικό σου χαρακτήρα.
Τελική ετυμηγορία: αξίζει ο κανόνας 80/20;
Συνολικά, ο κανόνας 80/20 αποτελεί ένα έξυπνο, σχετικά απλό νοητικό εργαλείο. Βοηθά να ξεχωρίσεις τα ουσιώδη από τα δευτερεύοντα, να μειώσεις λίγο το χάος και να νιώσεις ότι οδηγείς εσύ το πρόγραμμα της μέρας, όχι το αντίστροφο. Ωστόσο, δεν είναι μαγικό ραβδί. Δεν ταιριάζει σε όλα, ούτε αντικαθιστά την προσπάθεια, την επιμονή και την ανάγκη για ξεκούραση. Αν τον πάρεις κυριολεκτικά ή τον χρησιμοποιήσεις για να δικαιολογήσεις προχειρότητα, απλώς θα χαλάσεις σχέσεις, δουλειές και διάθεση. Η πιο ισορροπημένη χρήση; Δες τον κανόνα 80/20 σαν φιλικό υπενθυμιστή: «Κοίτα λίγο τι πραγματικά μετράει σήμερα». Χρησιμοποίησέ τον ευέλικτα, με χιούμορ και χωρίς ενοχές. Και αν τον δοκιμάσεις για μια εβδομάδα, γράψε κάπου τα συμπεράσματά σου. Εκεί κρύβεται η πραγματική αξία.
